In Frontier magazine, mei-juni 2012.
De bewieroking van Steve Jobs was te horen over de hele wereld. Voor velen is hij een voorbeeld. Tevens werd er in de verhalen wel vaak een kanttekening gemaakt: hij kon ook onuitstaanbaar en zelfs gemeen zijn. Dan werd er wel snel aan toegevoegd ‘maar ja, dat heb je wel vaker met een genie’. Dit laatste onderwerp kwam recent weer aan de orde, omdat Walter Isaacson, de biograaf van Steve Jobs vorige week in Nederland was. Hij zei het zo, ‘Steve kon een veeleisende klootzak zijn, maar met een reden’.
Met de meningen over Steve Jobs wordt het ook nu weer duidelijk dat ons begrippenapparaat schromelijk tekortschiet. Achter bovenstaande visies gaat namelijk – bewust of onbewust – een fysiek wereld- en mensbeeld schuil: de mens is zijn lichaam en de mens heeft een karakter, dat hij mee krijgt bij de geboorte. Die heeft hij nu eenmaal en is niet te veranderen, hier en daar een beetje te dempen (als het ‘negatief’ is) of te stimuleren (als het ‘positief’ is). En meestal heeft het leven volgens deze denkwijze geen zin of specifiek doel.
Als we daarentegen ervan uitgaan dat de mens veel meer is dan zijn lichaam, dan komen er ook andere antwoorden. Want dan komen we in een ruimere werkelijkheid, namelijk in de wereld van de ziel en van het bewustzijn. Maar hoe verhouden die zich tot de persoonlijkheid en het lichaam? Want daar gaat het dan om. Laten we daarvoor een denkexercitie doen: stel dat het doel van het leven is om onwetendheid om te zetten in inzicht en dat het de bedoeling is om te leren tijdens ons leven. En stel dat het de bedoeling is om onze persoonlijkheid (karakter) te overstijgen, zodat we steeds meer vanuit onze ziel gaan leven? Wat betekent deze zienswijze dan voor Steve Jobs?
‘Jobs was succesvol, maar kon ook onaangenaam zijn’. Moet dat per se samen gaan? Nee, dat hoeft helemaal niet, alleen Jobs kon niet anders. Dit was zijn tekortkoming, zou je kunnen zeggen. Er zijn namelijk ook geniën die óók veel gerealiseerd hebben en tegelijkertijd prettig waren voor hun omgeving. Dus in het geval van Jobs – nog steeds de denkexercitie indachtig – stond een deel van zijn persoonlijkheid nog teveel in de weg. Hij was daar slachtoffer van en kon het niet beheersen. Dus in het proces van het overstijgen van zijn persoonlijkheid, zat Jobs er nog teveel aan vast en kon hij nog niet voldoende zijn zielskwaliteit laten doorkomen. Belangrijk om tussendoor even te vermelden: dit is geen oordeel, maar een voorzichtige constatering (hetgeen ook een onderdeel is van de ruimere manier van denken: niet oordelen, wel onderscheiden).
Een andere vraag die opdoemt is de volgende, ‘is Jobs’ ziekte van alvleesklierkanker pech of wilde het hem iets zeggen?’. Met andere woorden, heeft ziekte een betekenis of overkomt het je? Om in dezelfde denkexercitie door te gaan: in dat geval staat een ziekte meestal niet op zich, en heeft het vaak een oorzaak in een verstoord geestesleven. Letterlijk zegt men weleens, ‘een ziekte is verstoorde zielerust’. De ziel heeft een bepaalde levensweg voor ogen, maar de persoonlijkheid drukt iets anders door (heel gechargeerd gesteld). Hierdoor ontstaat een onbalans, die zich kan uiten in het lichaam. Meestal dáár waar de oorzaak zich bevindt, want elk orgaan of deel van het lichaam staat ergens voor.
De alvleesklier bijvoorbeeld staat – volgens Christiane Beerlandt – symbool ‘voor het liefdevol aanwezig zijn in jezelf. Voor het vertrouwen in je diepste Zelf, ten volle het avontuur van het leven vertrouwen en niet alles op voorhand willen plannen’. Een tumor in dit orgaan zou vanuit deze visie erop kunnen duiden dat de persoon dus meer zou moeten vertrouwen op z’n innerlijke wijsheid. Door het niet veilig voelen in zichzelf, kan deze persoon zich extra hard naar de buitenwereld opstellen en tevens veel controle willen hebben. ‘Tracht jezelf niet te bevestigen in prestatie of uiterlijke manifestatie, maar voel je hart dat smeekt om aandacht’, aldus Beerlandt. In het specifieke geval van Steve Jobs zou het natuurlijk anders kunnen zijn, maar de combinatie van zijn problemen en het symbool van de alvleesklier is wel toevallig.
Natuurlijk, je kunt het niet omdraaien: iedereen die kanker heeft die moet diep gaan ‘wroeten’. Bij iemand die in een asbest fabriek werkt en longkanker krijgt, lijkt mij de relatie duidelijk. Maar als er niet een rechtstreekse oorzaak is aan te wijzen, is een ruimere geestelijke visie inspirerend. In ieder geval een veel zinnigere dan de eendimensionale visie dat we ons lichaam en ons brein zijn. Want in die visie zijn bijvoorbeeld homo’s en criminelen slachtoffer van ‘kortsluiting’ in de hersenen. Maar als je zo kijkt, hoe zit het dan met onze verantwoordelijkheid, onze vrije wil en de mogelijkheid tot geestelijk groeien?
Met andere woorden, wilde de aandoening – die bij Jobs in 2004 naar de oppervlakte kwam en waarschijnlijk al eerdere signalen had afgegeven – hem iets duidelijk maken? Als Jobs in zijn persoonlijkheid dingen was aangegaan en deze had kunnen oplossen cq. overstijgen, was hij dan nog in leven geweest en ook nog eens een aangenamer persoon geworden? Ik weet het niet en dat is ook niet zo eenvoudig te zeggen, want we kennen o.a. zijn karma niet. Misschien was het wel – om verschillende redenen – helemaal niet de bedoeling dat hij ouder zou worden? Maar de gestelde vraag is wel een interessante gedachte, want het zet ook ons eigen leven in een ander daglicht. Waar lopen we binnen onze eigen persoonlijkheid tegen aan? En krijgt onze zielskwaliteit wel genoeg kans?
Vanuit die visie is Steve Jobs sowieso een leerzaam voorbeeld voor ons.
Ronald Jan Heijn
